Pankreas, karnımızda midenin alt tarafında bulunan ve erişkinlerde yaklaşık 20 santimetre uzunluğunda, ağırlığı 70 ile 100 gram arasında olan bir organdır. Pankreas, hem sindirim enzimleri üreterek sindirime yardımcı olur hem de vücudumuz için önemli hormonlar salgılar. Pankreas bezinde üretilen hormonlar, özel hücre grupları tarafından dokulara ulaştırılarak dolaşıma katılır. Bu hücre gruplarına Langerhans adacıkları denir. Erişkin bir insan vücudunda yaklaşık 1 milyon kadar Langerhans adacığı bulunur. Bu hücreler alfa, beta, delta ve PP hücreleri olarak dört grupta incelenir:

Pankreas hormonları vücutta kan şekerinin düzenlenmesine, iştahın kontrolüne ve metabolizmaya etki eder. Pankreas hormonları şunlardır:

Pankreas tarafından salgılanan en önemli hormonlardan biri insülindir. İnsülin, yapısında 51 aminoasit bulunan ve polipeptid yapıda olan bir hormondur. Disülfid bağlarıyla birbirine bağlı A (21 aminoasit) ve B (30 aminoasit) zincirlerinden oluşur. Proinsülin denilen bir hormonun parçalanmasıyla insülin ve C-peptid hormonları ortaya çıkar. Normal bir insan vücudunda günlük 40-50 ünite insülin salgılanır. Yemek yedikten sonra insülin seviyesi yaklaşık yarım saat içinde en yüksek seviyeye çıkar ve bir saat sonra tekrar eski seviyesine döner. İnsülin salgılanmasını etkileyen en güçlü uyaran glukozdur. Kan şekeri, yağ asitleri, mannoz, sinirsel uyarılar ve bazı ilaçlar da insülin salgılanmasını artırır. İnsülin, karaciğer, kas ve yağ dokularını hedef alır. Bu hormon, karaciğerde glikojen denen şekerin yapımını ve depolanmasını sağlar. Protein ve trigliserit yapımını artıran insülin, kas yapılarında ise aminoasitlerin hücre içine alınmasını ve yapımını kolaylaştırır. Ayrıca insülin, yağ dokusunda lipaz enzimini uyararak glukoz alımını ve yağ depolanmasını sağlar.

İçerisinde 37 aminoasit bulunan amilin, mide boşalmasını geciktirerek glukoz salınımını engeller ve hücre dışı olaylardan metabolizmanın korunmasını sağlar. Beta hücresi uyarıldığında insülin ile birlikte salgılanır.

Alfa hücrelerinde üretilen proglukagon hormonunun parçalanmasıyla ortaya çıkan glukagon, kan şekerini artırır. İnsülinin ters etkiye sahip olan bu hormon, kan şekerinin düştüğü anlarda salınımını artırır. Açlık, ağır egzersiz gibi durumlarda ortaya çıkar.

Delta hücrelerinde üretilen somatostatin, insülin ve glukagon hormonlarının salgılanmasını kontrol eder. Bu hormon, diğer hormonların dokular üzerindeki baskılanmasını azaltır.

Pankreasın PP (F) hücreleri tarafından üretilen pankreatik polipeptid hormonu hakkında henüz çok fazla bilgi bulunmamaktadır. Ancak bu hormonun sindirim sistemi ve enerji metabolizması üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir.

Pankreas hormonları, vücudun enerji dengesinin sağlanması ve metabolik süreçlerin düzenlenmesi açısından hayati öneme sahiptir. Özellikle insülin ve glukagon hormonları, kan şekerinin düzenlenmesinde anahtar rol oynar. İnsülin eksikliği veya işlev bozukluğu, diyabet gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle pankreas hormonlarının doğru çalışması, genel sağlık durumu için kritik bir öneme sahiptir.