Pankreas hastalıkları, karın boşluğundaki omurganın bel bölümü önünde bulunan salgı bezi olan pankreası etkileyen hastalıklardır. İç ve dış salgı görevleri olan organı etkisi altına alan birçok hastalık bulunmaktadır.
Pankreas hastalıkları nelerdir?
Pankreas kanseri: Pankreas dokusunda bulunan hücrelerden dolayı oluşan kötü huylu tümörlerdir.
Organdaki sindirim salgısı üreten hücrelerden ve hormon üreten hücrelerden kanserli tümörler oluşabilir. Bazı durumlarda çevre organlardan kanserler metastaz yapabilir. Kanserin kesin nedeni bilinmese de bazı risk faktörlerinin olduğu bilinmektedir. Bunlar arasında alkol, sigara, kimyasallarla temas, diyabet, yağlı diyet sayılabilir. Kanserin öncüsü sayılan kistadenom adlı iyi huylu tümörlerde zamanla kanserleşme eğilimi gösterebilir. Hastalığın ilerlemesi oldukça sinsi bir şekilde olmaktadır. Pankreasın başını etkisi altına alırsa, safra yolunu tutacağından erken dönemde sarılık meydana getireceğinden, erken teşhisi mümkün olabilir. Erken teşhis hastaya cerrahi müdahale yapılmasına olanak tanıyabilir. Tümör büyüme gösterdikçe, sırta vuran karın ağrısı görülmektedir. Ağrı karnın üst orta bölümünde olur. Kuşak gibi iki tarafa doru yayılım gösterir. Bunların yanında hastalarda bulantı, kilo kaybı, kusma, sarılık varsa kaşıntı olabilir. Hastaların bilgisayarlı tomografi, endoskopik ultrasonografi gibi görüntüleme yöntemleri kullanılarak tetkik edilmesi gerekir. Bu şekilde tümörlerin yerleşim yeri, çevre organlarla ilişkisi, hastalığın yayılımı görülebilir.
Hastalığın tedavisi genellikle cerrahi yöntemle olmaktadır. Hastanın durumu uygunsa, tümör tamamen temizlenebilecekse, cerrahi yöntem uygulanmalıdır. Çevre damarları tutmuş bir tümör olması halinde, ameliyat öncesinde hangi damarın tutulduğu ve hangi düzeyde olduğu incelenmelidir. Baş bölgesini tutan kanserlerde Whipple ameliyatı uygulanmaktadır. Ameliyatta on iki parmak bağırsağı, pankreasın baş bölümü, safra yolunun sonu, safra kesesi alınır. Pankreasın gövde ve kuyruk bölümünü tutan kanserlerde pankreas ve dalağın çıkarıldığı distal pankreatektomi ameliyatı uygulanır. Birden fazla tümör olan hastalarda ise pankreasın tamamının çıkarıldığı total pankreatektomi ameliyatı yapılır. Tümörün çıkarılamadığı hallerde safra akışını ve besin geçişini sağlayan bypass ameliyatı uygulanır.
Pankreas iyi huylu tümörleri: Farklı dokulardan çıkan iyi huylu tümörler katı doku ya da sıvı içerikli olabilir. Kanserleşme riski olanlar ve ağrıya neden olup, büyüme gösterenler cerrahi yolla çıkarılmalıdır.
Pankreas psödokisti: bu yapı pankreas travması ya da kronik pankreatit sonucunda gelişen, içi pankreas sıvısıyla dolu, çevresi fibröz doku ya da granülasyon dokuyla çevrili bir yapıdır. Altı hafta içinde kendiliğinden gerileme göstermeyen kistler, çapı 6 cm üzerinde olan kistler için, içeri ve dışarı drenaj işlemleri yapılabilir.
Akut pankreatit: Pankreasın uzak ve çevre organları etkileyebilen akut enflamasyonudur. Hastaların çoğunda hafif pankreatit görülürken, %10-15'lik kesiminde şiddetli akut pankreatit görülür. Şiddetli olan türünde ölüm riski ve komplikasyonlar fazladır. Safra taşları ve alkol kullanımı ortaya çıkışında etkendir. Hastalarda karnın üst orta bölümünde bele ve sırta yayılan ağrı, kusma, bulantı, sarılık, ateş, iştahsızlık, batında kitle görülebilir. Kesin tanı için bilgisayarlı tomografi yapılmalıdır. Serum amilaz ya da lipaz tayini gibi tetkikler de tanıya yardımcı olmaktadır. Tedavisi öncelikle elektrolit ve sıvı kaybını karşılayan antibiyotikler ve özel ilaçlarla yapılmaktadır. Uygulanan tedavi hastane ortamında yapılmalıdır. Safra kesesinden oluşan pankreatitte, safra kesesinin alınması tekrarlama riskini önler.
Kronik pankreatit: Pankreas dokusunun geri dönüşümü olmayan yıkımını içeren kronik enflamatuvar rahatsızlıktır. Başlangıçta normal olan pankreas, ilerleyen dönemde genişler ve bağ dokusu nedeniyle sertleşir. Pankreas kanalları kıvrımlı ve genişlemiş bir hal alır. Kanallarda kireçlenmiş taşlar meydana gelebilir. İlerleyen zamanda pankreas yetersizliği ile diyabet hastalığı ortaya çıkabilir. Hastalığın en yaygın belirtisi şiddetli karın ağrısıdır. Karnın üst orta bölümünde künt şekilde hissedilen ağrı, kuşak gibi yanlara yayılır. Birkaç gün süren ağrılı dönemin ardından, uzun bir süre ağrı olmayabilir. Alkol ve sigara kullanımı devam ettiği sürece ağrılarda sıklaşma meydana gelir. İlerleyen dönemde kilo kaybı, yağlı ishal, emilim bozuklukları, kusma ve bulantı görülebilir. Hastalık ilaçlar tedavi edilmektedir. Bazı hallerde cerrahi yöntem uygulanabilir.
